Евгений Квашенников истәлегенә

Барлык фотосурәтләрдә малай, Казан танк училищесы курсанты, аннары хәрби, гвардия капитаны Евгений Сергеевич Квашенников елмая. Ул үз һөнәрен сайлаган, хәрби булырга теләгән. Аның бу карарына Бөек Ватан сугышын элемтәче булып узган һәм 93 яшькә кадәр яшәгән карт бабасы Иван Петрович Захаров йогынты ясаган. Ул хәрби һөнәрен сайлаган оныкчыгы, ә Женя бабасы белән горурланган.
Евгений Квашенников яхшы күңелле, сабыр, җаваплы, акыллы, тәртипле, гомумән, хәрби хезмәткәр нинди булырга тиеш, шундый булган. Җитәкчелек тә моны күргән: ул Сүриягә сугышчан командировкаларга барган, парадларда катнашкан, капитан дәрәҗәсен алган, штаб начальнигы урынбасары булган. Украинада махсус хәрби операция башлангач, Евгений Квашенников штабта калырга, документлар белән эшләргә тиеш булган. Ләкин ул үзе өйрәткән һәм тәрбияләгән «егетләрне» калдырырга теләмәгән.
Алар өчен махсус хәрби операция безгә караганда иртәрәк башланган. 2021 елның декабрендә үк Түбән Новгород өлкәсендәге Мулино танк полигонында масштаблы өйрәнүләр узган, алар ниндидер мөһим нәрсә булачагы турында уйларга этәргән. 2022 елның 4 февралендә частьне «Ростов-на-Дону чигендә бер атна басып торырга» җибәргәннәр. Ә аннан — Курск өлкәсенә һәм «тасма артына».
Без Евгенийның әнисе Ольга Владимировна белән моның ничек булганы турында сөйләштек. Евгений һәрвакыт: «Әни, борчылма, барысы да яхшы булыр», — дип тынычландыра торган булган. Туганнары аның командировкаларына күнеккәннәр. Сүриядә, бигрәк тә икенче сәфәрендә, аңа җиңел булмаган, аның күз алдында хезмәттәшләре һәлак булганнар. Әмма Украина кампаниясе аеруча авыр була. Хәтта хәрбинең һәрвакыт сабырлык күрсәтүенә карамастан, тынычсызлануы сизелгән: ул көннәрдә «кая барырга, кая атарга» кебек билгесезлек, оешмаганлык булган, гомумән, күп нәрсә аңлашылмаган һәм Евгений безгә телевизордан нәрсә күрсәтүләрен белергә теләгән.
7 мартта, Халыкара хатын-кызлар көне алдыннан, Евгений туганнарына шалтыраткан: ул якыннарын котларга ярата торган булган, туган көннәрен беркайчан да онытмаган. Кыз туганы Машага: «Мин сине бик яратам, һәрвакыт әни янында бул», — дигән хәбәр җибәргән. Ә 25 мартта аның туган көне булган, аңа 34 яшь тулган. Иртән аны кәләше Марина — хәрби медик котлаган. Алар ел ярым бергә булганнар, өйләнешергә җыенганнар. Әнисенә Женя үзе шалтыраткан.
— Улым, туган көнең белән! — дип әйттем. Ә ул дәшми. Арткы планда шартлау тавышлары ишетәм. Мин: Женя, бу нәрсә? — дип сорадым һәм ул: «Әни, авыр», — дип әйтте. Мин: Женя, үзеңне һәм егетләреңне сакла, зинһар, — дидем, — дип сөйли Ольга Владимировна.
Бу сөйләшү иртәнге сәгать унынчы яртыда булган. Өч сәгатьтән соң сугыш башланган, Евгений Сергеевич Квашенниковның танкын шартлатканнар һәм ул яна башлаган. Күрше танкка эвакуацияләнергә дигән команда килгән. Алар аңа кадәр чабып барырга өлгергәннәр, ләкин анда үз экипажы да бар бит. Тагын бер ракета очып килгән һәм алар һәлак булганнар.
Ольга Владимировна шул төнне төш күргән: «Женяны төшемдә күрдем, шлем астыннан каны ага иде». Марина Евгенийның үлеме турында беренче булып белгән: хезмәттәшләре хатыннарына шалтыратканнар. Ләкин өч атна буе берни дә төгәл билгеле булмаган. Өч атна Ольга Владимировна улының сәламәтлеге өчен дога кылган.
— Часть та, хәрби комиссариат та дәшми. Яралылар, һәлак булганнар турында да бернинди мәгълүмат юк. Мин үземне кулда тоттым, үз әти-әниемә дә, Машага да берни дә әйтмәдем. Төннәр буе догалар укып чыга идем, үзем белмим: әллә сәламәтлеге өчен укырга, әллә тыныч ятсын өчен. Өч атна буе берни булмагандай йөрергә тырышу һәм акылдан шашмау — шундый авыр! — дип исенә төшерә ул.
«Кызыл тал якшәмбесе» көнендә ул иптәш хатыны белән чиркәүгә бара.
— Гыйбадәт бара. Мин өскә карадым да, күзләремнән яшь ага башлады. Мин иптәш хатыныма: Ира, Женя арабызда юк инде! Ул күктән безгә карый, — дип әйттем һәм телефоным шалтырады: Чувашиядән хәрби комиссар Ростов-на-Дону шәһәрендә документларны бутаганнары турында әйтте.
Шулай итеп, Ольга Владимировнага улының үлемен раслау өчен, Чистай хәрби комиссариатының Чувашия комиссариаты белән сөйләшүен оештырырга туры килә.
Ләкин хәзер дә, өч ел узуга карамастан, ул аның турында хәзерге заманда сөйли. Моны ул үзе дә аңлый:
— Бездә хәзер шундый халәт, гүя Женя кайдадыр өйрәнүләрдә генә. Ул һәрвакыт янәшәдә шикелле, мин беләм, ул безне ишетә. Мин аның турында үткән заманда сөйли алмыйм.
Элеккечә үк аның янына Женяның танк училищесындагы дуслары, Марина да килә. Маринаның улы Артем мәктәптә язган иншасында Женя абый кебек булырга теләвен язган. Озак булмаса да, алар бергә бәхетле иделәр. Ольга Владимировна улын төшендә күрә, аның кайгыртуын сизә. Быел улын искә алу ашын үткәргәндә аңа барлык дуслары һәм күршеләре күпсанлы кунакларны ашатырга һәм урнаштырырга ярдәм иткәннәр.
— Алар танкны «карандашлы тартма» дип атыйлар иде, — дип күз яшьләре аша елмая Ольга Владимировна.
Ул ни өчен шулай икәнен белми, бәлки, эш танкның зәгыйфь («тартма») һәм бер үк вакытта танкистларның бер-берсе белән якын, уртак язмышлы булуындадыр. Капитан Евгений Квашенников үз егетләрен ташлап китә алмаган, ә иптәшләре — чын дуслар һәм ул һәлак булганнан соң да аның гаиләсен ташламыйлар.
Хәзер танк училищесына укырга керергә теләүчеләр шактый аз. Евгений үз вакытында сайлап алуны узарга мәҗбүр булган. Ләкин ул чыннан да шуны теләгән, ул укырга, хезмәт итәргә яраткан һәм армиянең, димәк, дәүләтнең дә нигезен тәшкил иткән чын хәрбигә әверелгән. Аның кабере өстенә таш армия фуражкасы куелган. Аның белән бергә каберенә үлгән минутында кулында булган сәгатен салганнар. Әнисе өчен вакыт бер елга туктаган, ә аннары тагын киткән, чөнки бернигә дә карамастан алга таба яшәргә кирәк.